آماري نيست که نشان‌دهنده به ثمرنشستن تلاش‌هاي فرهنگي و اقتصادي براي افزايش ازدواج جوانان باشد اما اعلام چنين آماري، زماني نگران‌کننده‌تر است که آن را در کنار افزايش زندگي‌هاي مشترک خارج از ازدواج، پايين‌آمدن سن فحشا در جامعه و افزايش دختران و پسراني که دوستي از جنس مخالف دارند، قرار دهيم. در «جامعه سالم» اين هفته به واکاوي اين معضل اجتماعي در گفت‌وگو با کارشناسان پرداخته‌ايم.

زماني که دکتر محمود گلزاري، روانشناس، براساس يک پژوهش آماري اعلام کرد که 80 درصد دختران تهراني دوست‌پسر دارند و اين رابطه طيف نسبتا وسيعي را دربرمي‌گيرد از هر طرف صداي اعتراضي بلند شد که چنين نيست. پس از چندي سردار محمد طلايي، عضو شوراي شهر تهران از افزايش زندگي‌هاي مشترک خارج از ازدواج در تهران خبر داد و حال آمار علي‌اکبر محزون، مديرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعيتي سازمان ثبت احوال مبني بر ازدواج نکردن 11ميليون فرد در سن ازدواج در کشور، مسايل ديگري هم در دل خود دارد؛ اينکه اين تعداد جوان ازدواج نکرده چگونه نيازهاي جنسي خود را رفع مي‌کنند، سوالي است که قاعدتا بايد ذهن سياستگذاران فرهنگي و اجتماعي کشور را به خود مشغول کند؛ نيازي طبيعي که منطقي‌ترين راه رفع آن ازدواج است اما زماني که اين راه منطقي به بن‌بست بخورد يا فرد حاضر به طي کردن آن نباشد روي آوردن به راه‌هايي که باعث ايجاد مشکلات رواني، جسمي‌ و اجتماعي مي‌شود، چندان دور از ذهن نيست. روش‌هايي براي رفع نيازي که به گفته دکتر مجيد ابهري، جامعه‌شناس رفتاري، هيچ ديواري را در مقابل خود نمي‌بيند.

غريزه جنسي ديواري در مقابل نمي‌شناسد

دکتر مجيد ابهري با اشاره به وجود غريزه جنسي در همه افراد، منطقي‌ترين راه ارضاي اين غريزه را زوج‌گزيني از جنس مخالف مي‌داند و مي‌گويد: «پيوندي که آن را ازدواج مي‌دانيم علاوه بر پرکردن خلاء عاطفي و احساسي فرد، اين غريزه را نيز اطفا مي‌کند.»

اين رفتارشناس به شکل‌هاي مختلف زندگي زناشويي در طول تاريخ اشاره مي‌کند و مي‌افزايد: «چندهمسري به عنوان زندگي يک مرد با چند زن يا چند شوهري که هنوز در بخش‌هايي از هند ديده مي‌شود از جمله شکل‌هاي زندگي مشترک در طول تاريخ بوده است اما منطقي‌ترين شکل ازدواج، تک‌همسري است که معمول‌ترين روش خانواده‌سازي محسوب مي‌شود. هرچند در اين ميان بايد به برخي انحراف‌هاي جنسي نيز اشاره کرد که در شکل‌هاي مختف همجنس‌گرايي، خودارضايي و مراجعه به زنان خياباني خود را نشان مي‌دهد و به عنوان راه‌هاي غيرمعمول ارضاي نياز جنسي شناخته مي‌شود. روش‌هايي که متاسفانه با وجود پيشرفت ظاهري بشر در برخي جوامع به شکل هنجار قانوني نهادينه شده است.»

استاد ‌دانشگاه شهيد بهشتي با بيان اينکه در کشور ما فاصله بلوغ تا آمادگي براي ازدواج 15 تا 20 سال است، بيان مي‌کند: «با اين شرايط بسياري از جوانان از سن منطقي ازدواج عبور کردند که برخي کارشناسان دليل آن را گراني، تورم، مشکل اشتغال و مسکن جوانان مي‌دانند و اين حرف تا حدودي هم درست است اما بايد توجه داشت که غريزه جنسي مانند گرسنگي و تشنگي است که ديواري مقابل خود نمي‌شناسد.» او مي‌افزايد: «نيروي شهواني است که مرد را به فعاليت، تلاش، پيرايش و آرايش وامي‌دارد، بنابراين نمي‌توان تنها دليل عدم ازدواج را مشکلات مالي دانست بلکه اين مسووليت‌ناپذيري نسل جوان است که مانع اصلي آنها بر سر راه ازدواج محسوب مي‌شود.»

دکتر ابهري ادامه مي‌دهد: «به زبان آماري، از ميان ازدواج‌نکرده‌ها، 60 درصد از جوانان با مشکل مالي براي ازدواج روبرو هستند اما 40 درصد آنها وضعيت مالي مناسبي دارند اما از ازدواج گريزانند زيرا روابط خارج از ازدواج افزايش يافته و وقتي يک مرد به سادگي مي‌تواند از راهي غير از ازدواج بر غرايز خود فائق آيد چه نيازي به پذيرش مسووليت بار يک خانواده دارد.» وي با بيان اينکه کودکان و نوجوانان از همان سنين ابتدايي زندگي مسوليت‌پذيري را در خانواده ياد نمي‌گيرند، مي‌گويد: «اصلي‌ترين مساله رفتاري براي گريز از ازدواج مسووليت‌ناپذيري جوانان و مساله دوم افزايش روابط خارج از چارچوب‌هاي قانوني و منطقي است. پسري که اين امکان را دارد که با چند نفر آشنا شود و رابطه داشته باشد، طبيعي است که تنوع‌طلبي مانع از ازدواجش شود.»

اين متخصص علوم رفتاري با اشاره به بروز انحراف‌هاي جنسي خارج از روابط مردانه و زنانه از خودارضايي تا روابط غيرمنطقي و غيراخلاقي اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «بالا رفتن آمار افراد همجنس‌گرا و افراد با مشکلات جنسي بيانگر اين واقعيت است که اين خطر در مرز هشدار قرار دارد. ضمن اينکه گسترش ايدز و ساير بيماري‌هاي مقاربتي نيز يکي ديگر از پيامدهاي رفتارهاي جنسي غيرمنطقي و پرخطر است.» اين آسيب?شناس اجتماعي بالارفتن سطح تحصيلات در دختران را نيز در بالا رفتن سطح انتظارات و سليقه همسرگزيني آنها موثر مي‌داند و اضافه مي‌کند: «بالارفتن سطح سلايق دختران و عدم آمادگي پسران براي ازدواج نيز باعث شده دختران بخت زناشويي کمتري داشته باشند و اين موضوع در کنار نيازهاي جنسي که به دلايل فرهنگي و ديني در زنان بيشتر از مردان کنترل مي‌شود، باعث ايجاد مشکلات رواني، عصبي و جسمي ‌در زنان شده است.»

عدم رفع نياز جنسي بر کارکرد اجتماعي افراد اثر منفي دارد

از سوي ديگر سيدحسن موسوي‌چلک، رييس انجمن مددکاران اجتماعي ايران معتقد است نمي‌توان به طور دقيق آماري ارائه داد که هر گروه از افراد ازدواج نکرده از چه راه‌هايي نيازهاي جنسي خود را رفع مي‌کنند اما راه‌هاي رفع نيازهاي جنسي خارج از ازدواج دائم بيشتر روش‌هايي مانند خودارضايي، ازدواج موقت و روابط نامشروع را دربرمي‌گيرد. وي در گفت‌وگو با خبرنگار «سلامت» با اشاره به تاثير رفع نشدن نيازهاي جنسي بر کاهش کارکرد اجتماعي افراد، مي‌گويد: «براي ازدواج حداقل شرايطي که امنيت فرد را تامين کند، لازم است. اما در شرايط کنوني که با مشکلات اقتصادي، شغلي، تورم و اجاره مسکن روبرو هستيم طبيعي است فرد بدون تمکن مالي به سمت ازدواج نرود. بايد توجه داشت که عده‌اي حتي با وجود تمکن مالي، امنيت رواني لازم را براي ازدواج ندارند زيرا ازدواج به معناي پذيرش مسووليت و شروع يک زندگي نسبتا متفاوت است.» اين استاد دانشگاه با اشاره به برخي سياستگذاري‌ها در زمينه تشويق جوانان به ازدواج يا بچه‌دار‌شدن مي‌گويد: «مگر کسي در جامعه امروز براي يکي، دو سکه حاضر است ازدواج کند يا بچه‌دار شود يا قرار دادن مرخصي 2 هفته‌اي براي آقايان نقشي در ترغيب خانواده براي داشتن بيش از يک فرزند دارد؟!» وي با بيان اينکه کشور ما هم‌اکنون در مرحله پنجره جمعيتي قرار دارد که فرصتي براي رشد در جامعه است، ادامه مي‌دهد: «اما متاسفانه ما در حال از دست دادن اين فرصت هستيم و نتوانستيم فضاي اشتغال ايمن و امنيت رواني را افزايش دهيم.»

موسوي‌چلک با تاکيد بر لزوم ايجاد نشاط اجتماعي و اعتماد اجتماعي در جامعه مي‌افزايد: «ازدواج مقوله‌اي صرفا جنسي نيست بلکه بايد شرايط و امکانات اجتماعي و اقتصادي براي آن فراهم شود، بنابراين زندگي مشترکي که نتواند سلامت و امنيت رواني فرد را تامين کند، نمي‌تواند چندان مورد توجه جوانان قرار گيرد.» وي معتقد است: «تزلزل جايگاه خانواده در هيچ ديني موردپسند نيست بنابراين زندگي مجردي يک دختر جوان به هر دليل يا شکل‌گيري زندگي‌هاي مشترک بدون ازدواج مورد پذيرش هيچ فردي نيست و نبايد مورد ترويج قرار گيرد زيرا افراد در خانواده امنيت رواني و اجتماعي بالاتري دارند و روحيه جامعه‌پذيري، آرامش، عاطفه و الگوي زندگي مشترک از طريق خانواده به فرد منتقل مي‌شود.» رييس انجمن مددکاران اجتماعي ايران با بيان اينکه تزلزل در حوزه اجتماعي به زلزله تبديل شده است، مي‌گويد: «ريشتر زلزله اجتماعي از زلزله‌هاي طبيعي کشور بيشتر است اما متاسفانه سازمان‌هاي اجتماعي در کشور ما نتوانستند ديدبان‌هاي اجتماعي خوبي باشند بنابراين نتوانستيم آينده‌نگري درستي داشته باشيم وگرنه با روند ازدواج و طلاقي که در کشور وجود داشت اين ميزان جوان مجرد قابل پيش‌بيني بود.» وي ادامه مي‌دهد: «سرمايه‌گذاري نکردن روي 2 مقوله اخلاق اجتماعي و سلامت اجتماعي، باعث به وجودآمدن مشکلاتي شده که امروز يکي يکي شاهد سر برآوردن آنها در جامعه هستيم. هرچند در کشور ما مشکلاتي هم که توسط متخصصان حوزه اجتماعي پيش‌بيني مي‌شود مورد توجه مديران غيرمتخصص اين حوزه قرار نمي‌گيرد و تلاشي براي پيشگيري از آن نمي‌شود.»

افزايش بيماري‌هاي مقاربتي ناشي از افزايش روابط خارج از ازدواج است

اما دکتر محمدرضا صفري‌نژاد، رييس انجمن علمي ‌سلامت خانواده ايران، سرکوب نيازهاي جنسي در افراد ازدواج نکرده را بيشتر شايع مي‌داند و مي‌گويد: «بسياري از افراد مجرد نيازهاي جنسي خود را سرکوب مي‌کنند هرچند نمي‌توان از شيوع روابط خارج از ازدواج نيز چشم‌پوشي کرد.» وي شيوع روابط خارج از ازدواج را باعث افزايش بيماري‌هاي مقاربتي مي‌داند و مي‌افزايد: «متاسفانه عامل اصلي شيوع بيماري‌هايي مانند زگيل تناسلي که بر اثر ويروس پاپيلوماي انساني (HPV) به وجود مي‌آيد و دليل مهم سرطان دهانه رحم است در سال‌هاي اخير همين روابط خارج از ازدواج است.» دکتر صفري‌نژاد با اشاره به مشکلاتي که سرکوب نيازهاي جنسي به مدت طولاني در پي دارد، اظهار مي‌دارد: «در موارد زيادي ديده شده نيازهاي جنسي آنقدر سرکوب مي‌شوند که پس از ازدواج نيز زنان دچار سردمزاجي و مردان دچار کمبود ميل جنسي مي‌شوند. البته استرس‌هاي رواني نيز در اين افراد زياد ديده مي‌شود.» اين اورولوژيست به شيوع خودارضايي نيز اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «حجم عظيم سوال‌هايي که در مورد عوارض خودارضايي به دست ما مي‌رسد، نشان‌دهنده شيوع اين موضوع بين افراد مختلف است.» وي ازدواج‌نکردن را در شيوع فحشا کمتر موثر مي‌داند و مي‌افزايد: «فحشا به معناي رابطه جنسي در مقابل پول است بنابراين بيشتر مسايل مالي در اين زمينه موثر است تا ارضاي غريزه جنسي اما داشتن دوست جنس مخالف که بين جوانان شايع است، مي‌تواند ناشي از همين عدم تمايل به ازدواج باشد.» دکتر صفري‌نژاد مسايل جنسي را در افزايش طلاق نيز موثر مي‌داند و تاکيد دارد: «هر کار علمي‌ و هر مداخله‌اي بايد براساس اطلاعات دقيق باشد، بنابراين مسوولان کشور بايد ميزان شيوع هريک از مشکلات اجتماعي را به خوبي آمارگيري کنند و براي رفع و حل آنها چاره درستي بينديشند.»